Allemaal in de file in 2030

Kranten berichten dat het Federale Planbureau berekende dat we nu samen zo'n 112 miljard kilometer rijden. Dat zou met 17 procent toenemen tegen 2030. Files op komst dus. Vooral het groeiende vrijetijdsverkeer én het vrachtvervoer naar België zijn de oorzaak. Vrijetijdsverkeer wordt al langer onderschat. Vaak gaat men er van uit dat het fileverkeer woon-werkverkeer is maar het Onderzoek VerplaatsingsgGedrag (OVG) Vlaanderen 2 gaf aan dat werken, onderwijs volgen of zakelijk bezoek maar 29% van de verplaatsingen generen. (Zie ook de figuur uit OVG2.)

Het planbureau rekent dan vooral op het effect van de vergrijzing. Waardoor we meer rondrijden voor vrije tijd, boodschappen, vakantie (+22%). Er komen dus steeds meer gepensioneerden op de weg zeg maar. Dr. Ir. Chris Tampère van de onderzoekseenheid Verkeer en Infrastructuur van de KULeuven voorspelt dat we in 2030 van 's morgens tot 's avonds in de file zullen staan.

Wat horen we dus weer opnieuw opduiken: extra wegen aanleggen om de mobiliteit te garanderen en de economie draaiende te houden… Als we de problemen willen verschuiven naar de volgende generatie, dan moeten we dat zeker doen.

Meer wegen aanleggen, ook gekend als betonmanagement, is het klassieke antwoord op de toename van de vraag naar autoverkeer. We weten ondertussen dat dit grenzen heeft: ecologische, ruimtelijke en financiële. Gezien die grenzen én het feit dat we het aanbod onmogelijk zo snel zullen laten kunnen groeien als de vraag is het gewoon niet meer haalbaar om met nieuwe wegen het probleem op te lossen. Het enige dat we ermee bereiken is dat we het ogenblik van verzadiging enkele jaren verschuiven.

Hoe komt het dat nieuwe wegen geen duurzame oplossing zijn?

• Ten eerste omdat nieuwe infrastructuur automatisch leidt tot nieuwe klanten: tijdelijk gaat alles beter, vlotter, goedkoper en dat trekt gegadigden aan, tot het weer vol loopt. Verkeer is geen statisch iets: meer aanbod zorgt nu eenmaal voor meer verkeer.
  
• Ten tweede omwille van de onderdrukte vraag. Daar waar het al druk is, zijn al een deel gebruikers andere wegen gaan zoeken: een andere route, een ander vervoersmiddel of een ander tijdstip. Die komen terug zodra het terug loont om die auto op dat moment via die route te volgen.
  
• Ten derde, en dat is het perverse van de zaak, is het zo dat een verkeersinfrastructuur niet alleen de ruimtelijke ordening volgt maar die ook vorm geeft. Dat kan leiden tot een nieuwe suburbanisatie, het wegzuigen van mensen uit de stedelijke invloedssfeer. Als de auto het dominante vervoersmiddel blijft zal dat duidelijk te merken zijn aan de omgeving.

Is de file een probleem? Uiteraard voor wie er in staat, voor de economie, voor het milieu, voor de omgeving, … Maar is de file het probleem, of is de file eerder het symptoom? En waarover gaat het dan? Het aantal stilstaande voertuigen of drie keer stilstaan voor een verkeerslicht? Files op de autosnelweg of op de onderliggende wegen? We horen er vooral over op de autosnelwegen maar het probleem is op de onderliggende wegen wellicht groter en problematischer omdat daar ook dikwijls een woonfunctie is. De structurele files geven alleszins aan dat er iets mis is met ons verkeers- en vervoerssysteem. Maar eigenlijk moet men die congestie vooral zien als een thermometer die zegt dat er iets aan de hand is. Dan moet men niet werken aan de gevolgen maar vooral aan de oorzaak. En elke dokter weet dat symptoombestrijding op termijn geen goede zaak is. Files oplossen is leuk, maar het mag nooit een doelstelling zijn.

Hier zit een belangrijke taak weggelegd voor het beleid maar ook voor ons, als burger. Wie geen alternatief heeft zal noodgedwongen in die file moeten staan. Van werk veranderen of een andere woning zoeken doe je niet op één-twee-drie. Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat in de toekomst de verplaatsingstijdfactor voor het openbaar vervoer in vergelijking met de auto (Vf-factor) moet verbeteren. Een vrije busbaan bijvoorbeeld is dan interessant omdat de busgebruikers voorbij de file vliegen. Ook hier moet men niet overdrijven, wie in het mooie maar slechts met de auto bereikbare groen wil gaan wonen, moet niet komen klagen dat er geen bus voor de deur stopt. Basismobiliteit is geen synoniem voor een maatschappij die de kosten moet betalen van individuele keuzes. Beleid en eigen verantwoordelijkheid gaan hier hand in hand.

Geen korte blog, ik weet het. De file is dat ook niet.